Rahmetli Bülent Ecevit 1974 yıllarında başbakanlığı döneminde Türkiye'de toptancı hallerinde acımasız uygulama ve yolsuzlukların üzerine gitti. O dönemlerde toptancı hallerindeki yolsuzluklar, halkın soyulması ve adaletsizliklerin temelinde hal mafyasının olduğunu söyleyenlerin sayısı epeyce fazlaydı. Sonraki yıllarda da bu konuda çok fazla çalışmalar yapıldı ama bu sorun bir türlü çözülemedi.

ÜRETİCİ-TOPTANCI HALLERİ- TÜKETİCİ ARASINDAKİ HAKSIZLIK VE

HUKUKSUZLUKLAR SİLSİELESİ HAKKINDA SÖYLENEBİLCEKLERİ ÖZETLERSEK

Üçgenin A-B-C köşeleri arasında ciddi bir dengesizlik olduğu açıkça anlaşılmaktadır. Şöyle ki; Günümüzde aklı başında, vicdan sahibi tüm sağ duyulu insanlar bilmektedirler ki ister toprak tarımı konusunda ister hayvancılık tarımı konusunda üretici son derece mağdur ve çaresiz, aynı zamanda savunmasızdır.

1) Temel sebeplerden bir tanesi, girdilerin (mazot, gübre, yem, koruyucu tarım ilacı grupları, işçilik, nakliye vb.) acıması seviyede pahalı olmasıdır.

2) Toptancı hallerinde devlet eliyle uygulamaya yönelik ciddi bir plan-program ve otokontrol, denetim mekanizmasının kurulmamış olması, üreticinin hakkını koruyucu mahiyette, hukuk zeminli bir çalışmanın olmayışıdır.

3) Üreticinin toptancı hallerine ne zaman hangi türden ne kadar teslim ettiği, teslim tesellüm tutanaklarının gerçeği yansıtan fatura ve irsaliye düzenleme işlemlerinin yapılmıyor olmasıdır.

4) 2. Maddede ifade olunduğu gibi, ortada ciddi ve sürdürülebilir bir devlet müdahalesi olmayınca oluşan boşlukları birilerinin; üreticiyi istismar edici mahiyette, yani açıkça kandırma eylemlerini içeren, hak ve hukukun, vicdanın arka plana atılarak, kişisel çıkarları koruyan bir anlayışın zuhuruyla üretici ailesinin mağduriyetiyle sonuçlanan bir acı tablonun varlığından söz edilebilir.

5) Her ne kadar günümüzde toptancı hallerinin kontrol ve denetimi yerelde belediyelere verilmiş ise de bilinen ve bilinmeyen nedenlerden dolayı bu sorunun çözümlenmesinin bu şekliyle mümkün olmadığı açıkça anlaşılmaktadır.

6) Yaz ve kış şartlarında atmosferik zorluklar karşısında üretici sabahın 4'de ve 5' de bin bir zorluklar içinde Hal' getirip komisyoncuların taktirine sunmak zorundadır. Hal'e getirilen meyve ve sebzelerin, durumu, sınıflandırılması, ürünün kalitesine mahsus görüş ve taktir tamamen aracı sektörün işi olmaktadır. Bu böyle olmamalı. Toptancı hallerinde akla, hukuka ve vicdana dayalı resmî kurumlardan teşekkül eden, tarım il müdürlüğü, Ziraat odası ve belediyelerden temin edilen yeminli, deneyimli bilir kişiler tarafından bu uygulamalara yeniden şekil verilmelidir. Bu satırlarda sayamadığım daha birçok unsurun çözülmesi için mutlaka çağdaş ve kalıcı bir hal kanununun çıkarılmalı ve üreticiyle tüketicinin maddi mağduriyetleri mutlaka önlenmelidir.

Dipnot: Resmi kurumlar arasında kurularak hal denetimi ekibinde maliyeden de bir uzman kişinin bulunması gerekir.