HPV enfeksiyonları başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere tüm dünyayı ilgilendiren halk sağlığı konularındandır. 

HPV enfeksiyonu, dünyada cinsel yolla bulaşan, en yaygın viral enfeksiyondur. Genital bölgedeki siğillerin etkenidir.Ayrıca, kadınlardaki kanser ölümlerinin önde gelen nedeni olan rahim ağzı kanserinin temel nedenidir. 

HPV, 200’den fazla farklı tipe sahiptir, kanser yapma gücüne göre; düşük riskli, olası yüksek riskli ve yüksek riskli olarak üç grupta toplanır.

HPV virusü,mukozalarda epitel hücrelerini enfekte eden bir  virüsdür. Tüm vücut derisinde siğil yapma etkisi vardır.Rahimr ağzı kanserlerinin %99’u HPV ile ilişkilidir.Bu nedenle enfeksiyonun ve lezyonların erken tanısı, kanser gelişiminin önlenmesi açısından oldukça önemlidir. 

Cinsel aktif bireylerin %60’ında en az bir yüksek riskli HPV enfeksiyonunun meydana geldiğini bilinmektedir.

HPV virüslerinin yaklaşık %90’ı, 1-2 yıl içinde bağışıklık sistemi tarafından vücuttan atılır, geriye kalanlar ise kansere yol açabilecek lezyonlar oluşturur.

Enfeksiyonun 6 aydan uzun sürmesiyle kadınlarda %5-10 kalıcı enfeksiyon gelişir. Bunlar zamanla, kanser öncesi lezyonlar haline gelebilir. Çoğu kanser öncesi lezyon kendiliğinden geriler, fakat birkaç yılda kansere de dönüşebilir. 

Özellikle ergenlik döneminde cinsel deneyimle alınan enfeksiyonların kötü huya dönme potansiyeli yüksektir. Henüz gelişmemiş rahim ağzı dokusu, HPV’ye karşı yeterince savunma oluşturamaz. 

HPV, doğum esnasında yenidoğanı da enfekte edebilir. 

İlk cinsel ilişki yaşının küçük olması ve partner sayısının fazla olması en önemli risk faktörleridir. Cinsel partneri 4’ten çok olan kadınlarda rahim ağzı kanser riskinin, tek partnerlilere göre 3,6 kat fazla olduğu gösterilmiştir. 

Sigara tüketenlerde, DNA hasarı ve rahim ağzının mukus yapısının tahribatı ve immün yanıtın düşüklüğünden dolayı risk artmaktadır.

Ayrıca gebelik sayısı üçten çok ve ilk gebelik yaşı 20’den düşük olan kadınlarda da risk fazladır.

Türkiye’de HPV bildirimi zorunlu bir hastalık olmadığından  hastalığa dair yeterli Sağlık Bakanlığı verisi yoktur. 2020 verilerine göre rahim ağzı kanseri kadınlarda dokuzuncu en yaygın kanserdir.

HPV, rahim ağzı kanserine ek olarak, anal kanserler, dış genital kanser, vajina kanseri, penis kanseri, ağız yutak kanserleri, deri kanserine de yolaçmaktadır.

Ülkemizde ilk cinsellik yaşının azalması, çok partnere sahip olma ve diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların artması, bu konuda etkin davranmamız gerektiğini göstermektedir. HPV’den korunmada tek eşli cinsellik, ilk ilişki yaşının geç olması, kondom kullanımı ve HPV aşılanması önemlidir.

“Toplum Tabanlı Serviks Kanseri Tarama Programı” 2014’ten beri ülkemizde uygulanmaktadır. Bu taramalar Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından KETEM’ler (Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri), Aile Sağlığı Merkezleri, Toplum Sağlığı Merkezleri ve Sağlıklı Hayat Merkezlerinde yapılmaktadır. Yenilenmiş kanser tarama programında 30-65 yaş her kadının 5 yılda bir HPV DNA testiyle taranması ve pozitif çıkan olguların Pap Smear testiyle  değerlendirilmesi önerilmektedir.

HPV’ye karşı aşılama, rahim ağzı kanseri sıklığını azaltmaktadır. Ancak HPV aşılaması  özellikle de hastalığın çok olduğu düşük-orta gelirli ülkelerde yetersizdir. 

Dünya Sağlık Örgütüne göre 2019 yılı itibariyle dünyada 100 ülkede HPV aşılaması ulusal programlara eklenmiştir. Türkiye’de ise HPV aşılamasının rutin programa dahil edilmesi konusunda tartışmalar vardır. Türkiye’de ulusal aşılama programında olmayan HPV aşısını bireyler kendileri ödeyerek temin edip sağlık kuruluşlarında yaptırmaktadır.

Aşılamadaki ekonomik boyut, siyasi katılım ve soğuk zincir zorlukları aşılamanın önündeki engellerdir. Ne yazık ki, serviks kanseri riskinin yüksek olduğu ve dolayısıyla HPV aşısına en çok ihtiyaç duyan ülkeler, en büyük engellerle karşılaşmaktadır.Ülkemizde de HPV aşılamalarının rutin aşı programlarına girmesi, pekçok kadını rahim ağzı kanserinden koruyacaktır.

Sağlıklı güzel günler dileklerimizle. 

Op.Dr.Güray Ünlü

Kadın Hastalıkları Ve Doğum Uzmanı