İngiltere Kew Bahçe’lerinde çalışan bilim insanları 1990’lı yıllarda doğanın hızlı değişiminden endişe duyarak, dünyada bulunan tüm bitkilerin tohumlarını bir banka oluşturma fikrini ortaya attılar. Bu fikirle zamanla çölleşme ve yoğun tahribatla yok olmaya yüz tutan bitkilerin tohumları korunarak, gelecek nesillere aktarılması sağlanacaktı. Uzun mesailer sonucunda 2000 yılında kurulan Milenyum Tohum Bankası şuanda 30855 türün tohumuna ev sahipliği yapmaktadır.

Milenyum Tohum Bankası müdürü Paul Smith “Milenyum Ekosistem Değerlendirme Kurumu 60000 ila 100000 kadar tür nesli tükenme sorunuyla karşı karşıya olduğunu tahmin ediyor; bu da dünya da bulunan tüm bitki türlerinin üçte biri olduğu anlamına gelmektedir. Dünyada bulunan bitki türlerinin yaklaşık üçte birini tohum bankamızda koruyabiliriz” açıklamasında bulunmuştur.  

Tohum bankalarının ne kadar önemli olduğunu anlatmaktansa bir örnekle özetlemek isterim. 1960 yılından bu yana izine rastlanmayan, Güney Afrika’nın yerli türlerinden biri olan Cylindrophyllum balli (bir çeşit sukkulent bitki), 2001 yılında araştırmacılar yeniden peşine düşmüştür. Uzun bir araştırmanın ardından Kuzey Kap bölgesinde 300 kadar kurumak üzere olan bireyin izine rastlanmış ve 85 bireyden tohumlar toplanarak Milenyum Tohum Bankasında tohum stoğu ve üretimi yapılmıştır. 2002 yılında yapılan arazi çalışmaları sonucunda bitkinin izine rastlanmadığı tespit edilmiş. Saklanan tohumlar sayesinde gelecekte bitkinin tohumları yeniden doğaya kazandırılarak, bir türün daha doğadan sessizce yok olması önlenmiş…

Tohum Bankası fikri sadece İngiltere’de kısıtlı kalmayarak zamanla farklı ülkelere de ilham kaynağı olmuştur. Ülkemizde Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından desteklenen Ankara ve İzmir olmak üzere iki gen bankası bulunmaktadır. 2010 yılından bu yana yaklaşık 120000 kadar tohum örneği toplanmıştır. Gelecekte yaşanması muhtemel olan gıda krizleriyle, çölleşmeyle mücadelede tohum bankaları büyük önem arz edeceğini de vurgulamak isterim…

Tarımsal üretimi ayakta tutmanın en büyük ürünü tohumdur. Fakat tarımsal üretimin ayakta kalmasını sadece tohum bankaları oluşturarak sağlayamayız. Verimli topraklarımızı üretimde kullanmak yerine, bugün yarını düşünmeden ranta kurban veriyorsak, gen merkezi Anadolu olan pek çok besini dışarıdan ithal ediyorsak tohum bankası oluşturma fikri, her yanı betonlaşmaya başlamış bir ülkenin tek kurtarıcısı olmaz…