Yarın 5 Aralık Kadın
Hakları Günü.
Atatürk Devrimleri'nin
en önemlilerinden birisinin, kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmasının yıldönümü.
Modern Türkiye’nin Kurucusu Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün bu
önemli devrimi ile 5 Aralık 1934’de Anayasa ve Seçim Kanunu’nda yapılan yasa
değişikliği ile kadınların ilk kez oy kullanmasının ve aday olabilmesinin önü
açılmıştı.
Dahası Türkiye, bize hemen her konuda şaşı bakan Fransa'dan
Fransa ve İtalya'dan 11, Romanya'dan 12, Bulgaristan'dan 13, Belçika'dan 14,
İsviçre'den ise 36 yıl önce kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanımıştı.
5 Aralık 1934 Atatürk’ün
bir kez daha tüm dünyaya örnek olacak bir karara imza attığı gün olarak
tarihteki yerini aldı.
Dile kolay tam 84 yıl önce kadın-erkek eşitliğinin en güzel örneklerini
birini sergileyerek, kadınların siyasi hayatta seçme ve seçilme hakkı için
düğmeye bastı, Seçim Kanunu’nda yapılan değişiklikle kadınlar, en demokratik
haklarına kavuştular.
Şurası yadsınamaz bir
gerçek ki 5 Aralık Türk Kadınların siyasi hayatta seçme ve seçilme hakkını elde
etmesi; toplumsal hayatta gerçekleşen Atatürk Devrimleri'nin en önemlilerinden
birisidir.
Kadına seçme ve seçilme
hakkı verilmesinin ilk tohumları 1930’lu yıllarda atılmıştı..
O yıllarda Meclis’ten
çıkarılan bir dizi yasa ile kadınların belediye seçimlerinde oy kullanmaları
sağlandı..
Atatürk’ün bu önemli devrimi ile kadınlar siyasal
haklarını ilk kez 1930 yılındaki Belediye seçimlerinde kullandı.
Yazılı kaynaklardan edinilen bilgilere göre, seçimler,
Eylül başından Ekim'in 20'sine kadar sürdü.
Şehir meclislerine girebilen kadınlar arasında
İzmir seçimlerinde Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF)'nın iki kadın adayı olan
Hasane Nalan ve Benal Nevzat Hanımlar ile, İstanbul seçimlerinde CHF adayı olan
Rana Sani Yaver (Eminönü), Seniye İsmail Hanım (Beykoz), Ayşe Remzi Hanım
(Beyoğlu), Nakiye (Beyoğlu), Latife Bekir (Beyoğlu) Hanımlar vardı.
Köy Kanunu’nun 20.
Maddesinin değiştirilmesine dair 26 Ekim 1933 tarihli ve 2329 sayılı kanunun
çıkarılmasıyla; kadınların köy muhtar ve heyetlerine seçilme hakkı tanınmış
oldu.
Pekala Türkiye’nin ilk
kadın muhtarı kim oldu ?
Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Demirdere köyünde (Bugünkü Karpuzlu ilçesi)
yaklaşık 500 oy alarak seçimi kazanan Gül Esin, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk
kadın muhtarı oldu.
Kadınların milletvekili
seçilme isteği ile Cumhuriyetin ilk yıllarına rastlıyor.
Kadınlar, milletvekili
olabilmek için ilk adımı 1923'te atmışlardı.
Bu adım, kadınların 1923 yılında
Nezihe Muhiddin önderliğinde ilk kadın partisi ‘Kadınlar Halk Fırkası’nı kurma
isteğiydi.
Fakat 1909 Seçim Kanunu
sebebiyle bu parti kurma girişimi, Kadınlar Halk Fırkası'nın Türk Kadınlar
Birliği adlı derneğe dönüşmesi ile sonuçlanmıştı.
Oysa 1924 anayasası hazırlanırken
kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakkına sahip olması gündeme geldi
ancak TBMM genel kurulunda bu hakların yalnızca erkeklere tanınması fikri ağır
bastı.
Gerekli yasal değişiklik
1934 yılında Başbakan İsmet İnönü ve
191 milletvekilinin sunduğu Anayasa ve Seçim Kanunu’nda değişiklik yapılmasını
öngören yasa önerisi sonucu gerçekleşti.
Öneri, 5 Aralık 1934'te
Mecliste görüşüldü. Yapılan oylamada, 317 üyeli Meclis’te, oylamaya katılan 258
milletvekilinin tamamının oyuyla değişiklik önerisi kabul edildi.
Anayasanın 10. ve 11. Maddeleri değiştirilerek her kadına 22 yaşında seçme,
30 yaşında seçilme hakkı verildi.
Bu anayasa
değişiklikleri çerçevesinde İntibah-ı Mebusan Kanunu (Milletvekili Seçimi
Kanunu)'nda 11 Aralık 1934'de yapılan değişiklikler sonucu anayasada tanınan
haklar seçim kanunuyla da düzenlendi.
Atatürk, Türk kadınına
kendilerini demokrasi havarisi olarak gösteren Avrupalılardan daha önce seçme
ve seçilme hakkı tanınması kuşkusuz en büyük devrimlerden birisi..
Günümüzde ise Atatürk’e bu önemli
devrimine, kendilerine sağlanan seçme ve seçilme hakkına rağmen dil uzatan,
dünyayı hayran bırakan devrimlerine dudak büken, giyim, yaşam tarzı ve gelişime
kadınların olduğu görmek üzücü..
1930’larda kadınlara
verilen bu önemli hakka rağmen Antalya’da
yaklaşan yerel seçimler için kadın belediye başkan adayı ya da adaylarından söz
edilmeyişi kaygı verici..
Daha da önemlisi Antalya’da bugüne kadar bir kadın belediye başkanı görev
yapmadı..
31 Mart 2019 Pazar günü
yapılacak yerel seçimlerde bu ayıba son verilir mi ?
Bekleyip göreceğiz..
