Antalya Büyükşehir Belediyesi’ne ait olan ve 2017 yılında hizmete giren Sarısu teleferik hattının demir direklerinden biri, 12 Nisan’da saat 17.28’de kırıldı ve bir kabinin üzerine düştürmüştü. Antalya’daki teleferik kazasında Bilirkişi Raporu Yayınlandı!
Kaza Anı ve İlk Müdahale
Kabinin içerisinde bulunan 8 kişi, çarpmanın etkisiyle kabinin tabanının kırılması sonucu metrelerce yükseklikten yere düştü. Olay yerine AFAD, polis, sağlık ve Antalya Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Müdürlüğü’ne bağlı ekipler sevk edildi. Kısa sürede olay yerine ulaşan ekipler, Memiş Enes Gümüş’ün (54) yaşamını yitirdiğini belirledi. Kazada yaralanan Özlem Şahin, Kaan Akgün, Fatih Gümüş, Keziban Çapar Gümüş, Lütfullah Kerim Gümüş, Herdem Eyüpoğlu ve Akmaral Abdyldaeva, helikopterlerle hastanelere sevk edildi.
Kurtarma Operasyonu
Kazanın ardından durdurulan teleferik hattı üzerindeki kabinlerde mahsur kalanların kurtarılması için çalışma başlatıldı. Bu amaçla Türkiye’nin birçok bölgesinden uzman ekipler kente yönlendirildi. Gece görüşlü helikopterlerin de katıldığı kurtarma çalışmalarına AFAD, AKUT, UMKE, itfaiye ve çok sayıda arama-kurtarma ekibi gece boyunca devam etti. 22,5 saat süren operasyon sonunda, kabinlerdeki 174 kişi tahliye edildi.
Bilirkişi Raporu
Kazaya ilişkin olarak iş güvenlik uzmanları, elektrik ve makine mühendisleri tarafından hazırlanan bilirkişi ön raporu da açıklandı. Raporda, denetim ve bakım-onarımda kusurların bulunduğuna dikkat çekildi.
BİLİRKİŞİ HEYET ÖN RAPORU
"Antalya İl Özel İdaresi'nin uhdesinde bulunan teleferik tesisinin 2016 yılında Büyükşehir olan illerden Antalya Büyükşehir Belediyesinin yönetimine geçmiştir. Dosyaların incelenmesi neticesinde Antalya Büyükşehir Belediyesi Fen İşleri Dairesi Başkanlığınca tesisin projesinin yaptırıldığı ve işletmeye 2017 yılında Antalya Büyükşehir Belediyesi Fen İşleri Dairesi tarafından teslim alındığı dosya incelemesi sonucu edinilen belgelerden anlaşılmıştır.
Telefelik Tabanı Neden Koptu?
"Tesisin işletmeye alındığı tarihten bugüne kadar 7 yıl sürenin geçmiş olduğu anlaşılmıştır. 12.04.2024 tarihinde saat 17.20 sularında 5 nolu teleferik direğinin flanş bağlantılarını sağlayan cıvataların koptuğu sebebinin ise direk üzerindeki kabin taşıyıcı halat sisteminin üzerinden geçtiği makaralardaki nedeni anlaşılamayan deformasyonlardan dolayı makaranın metal aksamına sıkışması sonucu sistemin hareket yükünden dolayı meydana gelen kuvvetli çekme yüküne dayanamayıp direk üzerindeki flanşların bağlı olduğu cıvataların kopması sonucu direğin üst bölümünün çekme kuvveti sonucu kabinin alt kısmına çarparak çelik konstrüksiyonu koparttığı dolayısıyla kabin içerisindeki insanların aşağıya düştüğü keşif esnasındaki incelemelerimizden anlaşılmıştır. 5 nolu direğin toplam 7 adet flanştan ve toplam 10 parça boru direkten oluştuğu alttan üçayak yükseldiği üstteki yedinci flanşta üçayağın birleşerek tek sütun olarak devam ettiği tespit edilmiştir.
Flanş bağlantılarını oluşturan 22 mm (M22), 8.8 BOLT marka cıvataların yerlere saçıldığı ve deforme oldukları tespit edilmiştir. Cıvatalardaki deformasyonun çekme-kesmeye bağlı deformasyon olduğu anlaşılmıştır. Direği oluşturan parçaları birleştiren flanşlarda deformasyon görülmemiştir.
Devrilmiş olan direk yanına gidildiğinde taşıyıcı-çekici halatları tutan makaralardan birisinin halatın etkisiyle deforme olduğu, halatın makaranın içerisine girdiği (sıyırdığı) tespit edilmiştir. Olaya sebep olan faktörler iki grupta incelenmiştir."
Cıvatalarının kopması ile birlikte direğin devrildiği tespit edilmiş
"1.Devrilmiş olan direğin çekici ya da taşıyıcı halatların makara içerisine sıkışması ile kesici anahtarın (emniyet sivici) görevini yapamaması sonucu halatın çekmeye bağlı olarak direğe moment uyguladığı ve direğin alttan ikinci katındaki flanşların cıvatalarının kopması ile birlikte direğin devrildiği tespit edilmiştir."
Civataların ne zaman değiştirildiği bilinmiyor!
"2.Devrilmiş olan direğin devrilme aşamasında makaranın arasına halatın girmesiyle makaranın deforme olduğu dolayısıyla halatın sıkışması ile değil cıvataların yükü taşıyamayıp kopması yüzünden direğin devrilmiş olduğu tespit edilmiştir. 2017 yılından itibaren tesise ait iş emri formlarının günlük tutulduğu 2024 yılına ait Ocak, Şubat, Mart aylarına ait iş emri form belgelerinde yapılan işlemler görülmüştür. Ancak direklere ait cıvataların torkunda boşluk olup olmadığının kontrolü, cıvataların korozyona uğrayıp uğramadığının tespiti ve kontrolü, malzeme yorulmasının dikkate alınarak belli zaman aralıklarında cıvata, rondela, rulman vs. gibi makine elemanlarının değişimlerinin yapılmadığının tespit edildiği, tesiste bulunan dokuz adet 2 teleferik direklerinin üzerindeki traverslerde çalışan lastikli makara gruplarının hangi periyotlarda değiştirildiğine dair tutanak ve kontrol formlarının bulunmadığı görülmüştür."
Personelin mesleki yeterlilik belgesi yokmuş!
"19.04.2017 tarihinde Makine Mühendisleri Odası Bursa Şubesi tarafından İnsan Taşımak için tasarlanan Halatlı Taşıma Tesisi İşletme Teknik Ruhsatı Kontrol Raporu verildiği dosya incelemesinde görülmüştür. Rapor içeriğinde Antalya Tünektepe 8 kişilik Gondol tipi Otomatik Klemli teleferik Tesisinin bağlantı elemanlarının, klemlerin, taşıyıcı ve askı kollarının elektrik sistemlerinin haberleşme ve uyarı takip sistemlerinin güvenlik ve izl "belgesine ithafen işletmeye belgelerin teslim edilmesi istenmesine karşılık dosya içerisinde bakım personellerinden bazılarının mesleki yeterlilik belgelerinin bulunmadığı görülmüştür."
Kontrolleri nasıl yaptıklarına ilişkin herhangi bir evraka dosyalarda rastlanmamış
"Anet A.Ş. ile Megatower A.Ş. ile yapılan tesisin bakım ve işletme sözleşmesi incelenmiş olup sözleşmede birçok bakım işi Megatower firmasına Anet A.Ş. tarafından yapılması için verilmiştir. Sözleşme içeriğinde maddeler halinde yapılacak işler listelenmiştir. Liste içeriği incelendiğinde K-bendinde Direk Bağlantı Elemanları Kontrolleri, Eksikliklerin Giderilerek Uygun sıkılıkların Sağlanması Kontrolü, Direklerdeki Bileşenlere Ait (Platform, Merdiven, Boyunduruk) Durum Tespitlerinin yapılması ve uygunluklarının kontrolü, Direk Ankıraj Cıvatalarının Torklanması işleri Anet A.Ş. tarafından Megatower A.Ş. firmasına yaptırılmak üzere verilmiştir. Ancak Anet A.Ş. firmasında çalışan kontrol ve kesin kabul mühendislerinin kesin kabulleri ve kontrolleri nasıl yaptıklarına ilişkin herhangi bir evraka dosyalarda rastlanmamıştır."
Güncel Acil Durum Planları ile Risk Değerlendirmesine rastlanmamış
"Megatower ve Anet A.Ş. firmalarının tehlike sınıflarına uygun iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi atamaları İSG KÂTİP programı üzerinden yapıldığı görülmüş olup, MegaTower çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri, kişisel koruyucu donanım tespit tutanakları, iş sağlığı ve güvenliği işyeri çalışma talimatnameleri güncel olmasına karşılık güncel Acil Durum Planları ile Risk Değerlendirmesine rastlanmamıştır.Ancak Megatower A.Ş. nin iş güvenliği uzmanının 14.09.2023 tarihinde iş güvenliği tespit ve öneri defterine risk değerlendirmesinin MegaTower A.Ş. ye teslim edildiğine dair tespiti görülmüştür."
"Anet A.Ş. ye ait iş sağlığı ve güvenliği dosyası içerisinde 07.07.2022 tarihinde Antalya Çalışma İş Kurumu İl Müdürlüğüne onaylatılmış tespit öneri defteri bulunmasına karşılık içeriğinde herhangi bir bilgi ve tespitin mevcut olmadığı görülmüştür. Megatower A.Ş. bakım firmasına ait 07.04.2023 tarihli Antalya Çalışma İş Kurumu İl Müdürlüğünden onaylı İş Sağlığı ve Güvenliği tespit ve öneri defteri görülmüştür. İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi tarafından düzenli işyeri ziyaretlerinin yapıldığı ve defter içeriğinde yazılı tespitler ve öneriler görülmüştür. Keşif esnasında kaza mahallinde bulunan kopmuş olan cıvatalar ve somunlar teknik olarak incelenmiş olup detaylı fotoğrafları rapor sonuna eklenmiştir."
MEVZUATA GÖRE DEĞERLENDİRME: 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU
"MADDE 1. Bu Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir. İşverenin genel yükümlülüğü
MADDE 4 – (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.
b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve
uygunsuzlukların giderilmesini sağlar
c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.
ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne
alır.
(2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını
ortadan kaldırmaz.
(3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını
etkilemez.
Risklerden korunma ilkeleri
MADDE 5 – (1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getiri "planlarının mevcut olmamasından dolayı ETKİSİNİN OLDUĞUNA, Bilirkişilik Daire Başkanlığının " Bilirkişilerin Uyacağı Rehber İlkeler ve Bilirkişi Raporlarında Bulunması Gereken Standartlar " başlıklı yazısının 27. maddesinde "kusurun tespiti normatif bir değerlendirmeyle mümkündür ve sadece hakimin yetkisindedir. Bilirkişi münhasıran hâkimin yetkisinde olan kusurluluk konusunda (asli/tali kusurlu, kusursuz, yüzdelik kusur oranı) herhangi bir değerlendirme yapamaz" şeklinde açıkça belirtilmiş ve görüş bildiren bilirkişilere yaptırım uygulamaktadır. Bu nedenle kaza olay tarafımızca, Keşif, belgeler, Mevzuat yönünden incelenmiş olup, kusur yönünden değerlendirme Sayın Savcılığınızın yetkisindedir.
Görüş ve kanaatine varılmıştır. Tanzim edilen bu Ön Raporumuzu Sayın Cumhuriyet Savcılığının takdirlerine saygılarımızla arz ederiz. 13.04.2024
İşbu Bilirkişi Heyet Ön Raporu 9 sayfadan oluşmaktadır.
İbrahim YETİŞEN Oktay BÜYÜKKURT
Elektrik Mühendisi İş Güvenliği Uzmanı
Hakkı ÇOŞGUN Öğr. Gör. Alp İDACİ İsmail Denizlioğlu
Makine Mühendisi Akdeniz Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanı"
