Demre-Kaş-Kalkan Bölünmüş Yol Projesine Arkeologlardan Tepki

Kaş Çevre ve Kültür Derneği Başkanı Ahmet Murat Akoy, yolun su kuyuları ve dünyaca ünlü Kaputaş Plajı üzerinden geçtiğini, SİT alanlarını ve endemik bitkileri tehdit ettiğini gözlemlediklerini belirtmişti. Finike - Demre - Kaş - Kalkan Bölünmüş Yol Projesi ile ilgili çalışmalar sürerken çevre halkı projede çok sayıda ağacın kesileceği, doğaya zarar verileceği, sit alanı ve kültürel alanların tahrip olabileceğini belirtmişti. Konuyla ilgili olarak Haziran ayında bilirkişi keşfi yapılmıştı.

Arkeologlar Derneği, Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından onaylanan Demre-Kaş-Kalkan bölgesindeki otoban projesinin, bölgedeki önemli arkeolojik ve doğal alanlara vereceği zararlarla ilgili ciddi endişelerini kamuoyuyla paylaştı. Dernek, projenin 1. derece arkeolojik sit alanlarını ve bölgedeki antik kentleri olumsuz etkileyeceğini belirterek, söz konusu projeden derhal vazgeçilmesini talep etti. Dernek, ÇED Nihai Raporu ve Antalya Koruma Bölge Kurulu'nun 10.08.2023 tarihli kararının, anayasaya ve arkeolojik sitlerin korunmasıyla ilgili yasal düzenlemelere aykırı olduğunu vurguladı. Ayrıca, bölgenin tarihi ve kültürel mirasına vereceği geri dönüşü olmayan zararların altını çizerek, projeye karşı duyduğu endişeyi dile getirdi.

Tarihi Miras Vurgusu

Arkeologlar Derneği projeye ilişkin yaptığı açıklamada, “Arkeologlar Derneği kurucu üyeleri, yönetim kurulu üyeleri ve yönetimde görev almış üyeleri olarak, Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun Demre – Kaş – Kalkan arasında yapılması planlanan, Antalya Koruma Bölge Kurulunun 10.08.2023 tarih ve 16344 sayılı kararı ile onaylanan ÇED Nihai Raporu hakkında görüşlerimizi kamuoyuna sunmak istiyoruz. Antalya’nın batı ilçeleri, Demre-Kaş-Kalkan’da yapılması planlanan bölünmüş yol projesi, arkeoloji ve doğal sitlerden oluşan 11’i arkeolojik olmak üzere yaklaşık 20 korunan alanı ve Likya Yolunu olumsuz etkileyecektir. Aşağıda tablolaştırılan ve Antalya Bölge Koruma Kurulu tarafından tescili yapılan bölünmüş yol projesi üzerinde yer alan 1. derece arkeolojik sit alanları: İçerisinde bulunan kaya mezarları, Anadolu dinler tarihi için büyük öneme sahip Sura Antik kenti ve Apollon Kutsal Alanı ile Hoyran Ören yeri başta olmak üzere Orta Likya Bölgesi’nin en önemli arkeolojik sahasını oluşturmaktadır” denildi.

Görsel ve Çevresel Kirlilik Uyarısı

Açıklamada, “Myra ve Andriake ‘nin bir bölümü dışında söz konusu antik coğrafyada bilimsel kazı çalışmaları henüz yapılmamıştır. Mevcut bilgilerimiz yüzeyde bulunan antik kalıntılara dayalıdır ve bu nedenle Orta Likya Bölgesi büyük bilgi potansiyeli barındıran önemli, bakir bir araştırma sahasıdır. Bununla birlikte çift şeritli otoban projesi kapsamında yapılacak viyadük, 1. derece arkeolojik sit alanı olan Myra Antik Kentine giden suyu taşıyan kayaya oyulmuş ünik su kanallarına ve tapınak cepheli kaya mezarlarının bulunduğu sahaya geri dönüşü olmayan zararlar verecektir. Prehistorik Dönemden günümüze kesintisiz yerleşim gören Orta Likya Bölgesi en ihtişamlı dönemini Klasik Çağ’da yaşamıştır. Bu nedenle 2500 yıllık kaya mezarları Anadolu kültür tarihinin ve dünya kültür mirasının gözbebeğidir. Kaya mezarları, insanlık tarihine bir mezar olmaktan çok daha fazla bilgi sunar. Tapınak ve ev mimarisi cepheli bu mezarlar bugün sağlam şekilde ele geçmeyen birçok mimari yapı hakkında bize değerli bilgiler vermektedir. Yazıtlı, kabartmalı, resimli kaya mezarı örnekleri dönemin sosyal, kültürel ve ekonomik yapısına ışık tutmaktadır. Otobanın ve bağlantılı tünellerin geçtiği bu Likya kayalıkları Anadolu ve Dünya arkeolojisi için 2500 yıllık bir tarih kitabıdır. Bu kayaları patlatmak sadece Anadolu kültür tarihi karşısında değil Dünya Kültür Tarihi karşısında da bizi küçük düşüren ve utandıran bir eylemdir. Hoyran Ören Yeri’nin altından geçirilmesi planlanan tünel ise arkeoloji biliminde ifadesi bile mümkün olmayan dramatik bir karardır. Ayrıca otoban ve bağlantılı tünel ve viyadükler, 1. derece sit sahalarını ve üzerlerinde yer alan antik kentleri, özgün flora ve faunaya sahip doğa ile bütünleşmiş dokusundan kopararak, sit alanı bütününde görsel ve çevresel kirliliğe de neden olacaktır” ifadelerine yer verildi.

“Mirasımızı Koruyacağız”

Açıklamanın devamında şunlar belirtildi:

“Bahsi geçen ÇED Nihai Raporu ve Antalya Koruma Bölge Kurulunun 10.08.2023 tarih ve 16344 sayılı kararı, anayasamızın 63. ve 90. maddesine aykırıdır. Anayasamızın 63. Maddesi: “Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlar, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alır” demektedir. Anayasamızın 90. Maddesi kapsamındaki Milletlerarası antlaşma, sözleşme ve tüzükler de ihlal edilmektedir. Ayrıca, T.C. Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun “Arkeolojik Sitler, Koruma ve Kullanma Koşullarını belirleyen yürürlükteki 658 sayılı ilke kararının arkeolojik sitlerde koruma ve kullanma koşullarını tarif eden 1. Maddesinde; “1. Derece Arkeolojik Sit korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak sit alanlarıdır. Bu alanlarda kesinlikle hiçbir yapılaşmaya izin verilmemesi, İmar planlarında aynen korunacak sit alanı olarak belirlenmesine, bilimsel amaçlı kazıların dışında kazı yapılamayacağı (...)”, (Mevcutta kullanımda olan bir karayolu bulunduğu için 658 sayılı ilke kararının istisnai hükümleri burada kullanılamaz) hükmüne de aykırıdır. Mahkeme heyetinin istemesi durumunda Arkeologlar Derneği, Demre-Kaş-Kalkan’da yapılması planlanan bölünmüş yol projesinin uygulama sahasında yer alan 1. derece arkeolojik sit alanı Orta Likya Bölgesi’nin Anadolu Kültür Tarihi ve Dünya Kültür Mirası açısından önemini belirten ve bu yol projesi ile göreceği zararların aktarılacağı detaylı bir rapor hazırlayacaktır. Arkeologlar Derneği olarak bu projeden geç kalınmadan vaz geçilmesini istiyoruz. Bu bağlamda sürecin takipçisi olmaya ve Kültürel Miras Alanlarımızın korunarak geleceğe aktarılması için elimizden geleni yapmaya devam edeceğiz.”