Ali Hamaney kimdir, kaç yaşında? İran’ın dini lideri Ali Hamaney’in hayatı ve özellikleri

Ali Hamaney ya da tam adıyla Ayetullah Ali Hamaney, İran İslam Cumhuriyeti’nin ikinci ve mevcut Dini Lideri (Rahbar) olarak 1989 yılından bu yana görevde bulunuyor. 1981–1989 yılları arasında İran Cumhurbaşkanı olarak görev yapan Hamaney, İran siyasetinin en güçlü figürü olarak tanımlanıyor. Özellikle “Ali Hamaney kimdir?”, “kaç yaşında?”, “neden bu kadar güçlü?” gibi sorular, günümüzde uluslararası kamuoyunda ve Türkiye'de sıkça gündeme geliyor. Bu kapsamlı içerikte, Ali Hamaney’in hayatı, ideolojisi, görev süreci ve bugünkü stratejik pozisyonu detaylıca ele alınıyor.

Ali Hamaney kimdir?

Ali Hamaney, 19 Nisan 1939 tarihinde Meşhed, İran'da dünyaya geldi. Ailesi hem Azeri hem de Fars kökenlidir. Sekiz çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu olan Hamaney, küçük yaşlardan itibaren dini eğitime yönlendirildi.

• Doğum tarihi: 19 Nisan 1939

• Doğum yeri: Meşhed, İran

• Etnik köken: Azeri-Fars karışımı

• Eğitim: Meşhed’de başladığı dini eğitimini, İran’daki Kum ve Irak’taki Necef kentlerinde sürdürdü

• Hocaları arasında: Ayetullah Ruhullah Humeyni de bulunuyor

Gençliğinde Şah rejimine karşı çeşitli politik faaliyetlerde yer aldı, bu nedenle defalarca tutuklandı ve sürgün edildi. İslam Devrimi'nin liderlerinden biri olarak, devrim sonrası İran siyasetinde hızla yükseldi.

Siyasi ve dini kariyeri

Devrim öncesi mücadele

Ali Hamaney, 1960’lı yıllardan itibaren Şah’a karşı yürütülen İslami direnişin önemli aktörlerinden biri oldu. Devrimci söylemleri, siyasi vaazları ve Humeyni yanlısı duruşuyla kısa sürede dikkat çekti. Bu süreçte yedi kez tutuklandı ve ağır işkencelere maruz kaldı.

• 1981’de düzenlenen bir suikast girişiminde sağ kolundan ağır yaralandı ve kolu kısmen felç kaldı.

İran Cumhurbaşkanlığı (1981–1989)

Humeyni'nin desteğiyle 1981 yılında İran Cumhurbaşkanı seçildi. Bu görevde iki dönem kaldı. Cumhurbaşkanlığı döneminde özellikle İran-Irak Savaşı sürecinde ülkenin iç direncini güçlendirme politikaları ile öne çıktı.

• 1981’de göreve geldi

• 1989’a kadar iki dönem cumhurbaşkanlığı yaptı

• O dönem İran'ın siyasal dengesinde Humeyni’nin sağ kolu konumundaydı

Dini Liderlik – Rahbarlık (1989’dan günümüze)

Humeyni’nin 1989’daki vefatı sonrası, İran Anayasası’na göre “En Yüksek Dini Makam” olan Dini Liderlik (Rahbarlık) görevine seçildi. O günden beri İran’ın hem dini hem de siyasi en üst yöneticisi olarak ülkenin yönünü belirliyor.

• 1989 yılında Meclis Üyeleri Meclisi tarafından seçildi

• Görev süresi sınırsızdır, ölüm ya da istifa ile sonlanır

• 36 yılı aşkın süredir İran'ın tartışmasız lideri konumundadır

Yetki alanı ve gücü

Ali Hamaney, İran Anayasası uyarınca cumhurbaşkanından, meclisten ve hükümetten daha geniş yetkilere sahiptir. İran’daki teokratik sistemin merkezinde yer alır ve ülkenin hemen her alanına doğrudan etki eder.

Sahip olduğu başlıca yetkiler:

• Silahlı kuvvetlerin başkomutanı

• Yargı, medya ve istihbarat kurumlarının başındaki isimleri atama yetkisi

• Cumhurbaşkanlığı adaylarının onayı ve azli

• Devrim Muhafızları ve Besic Güçleri üzerinde mutlak kontrol

• Dış politikada son söz sahibi

• Dini fetvalar ve anayasal yorumlar da dahil olmak üzere nihai otorite

Bu yapı sayesinde, Hamaney’in onayı olmadan İran’da herhangi bir üst düzey siyasi kararın alınması mümkün değildir.

Güncel konum ve etkisi

2025 itibarıyla 86 yaşında olan Hamaney, sağlık durumu ve artan dış tehditler nedeniyle daha izole bir hayat sürmektedir. Ancak fiilen hâlâ iktidardadır ve tüm stratejik kararlar onun onayından geçmektedir.

• ABD ve İsrail gibi ülkeler tarafından açıkça tehdit olarak görülüyor

• Kendisine yakın elit bir koruma birimiyle gizli bir konumda yaşıyor

• Günlük işleyişi özel temsilcileri ve gizli iletişim kanalları üzerinden yürütüyor

• İran’daki politik istikrarın devamı açısından hâlâ kilit figür

Uluslararası diplomasi, nükleer müzakereler ve bölgesel çatışmalarda İran'ın tavrı, büyük ölçüde Hamaney’in stratejik yönlendirmelerine bağlıdır.

Kısa profil

Sıkça Sorulan Sorular