Antik Zeytin Üretim Köyü Lyrboton Kome İçin Yeni Karar! 2 Bin 200 Yıllık Tarih Ormana Uzandı

Antalya'nın Kepez ilçesine bağlı Varsak Mahallesi'nde bulunan 2 bin 200 yıllık zeytin üretim köyü Lyrboton Kome Antik Kenti'nin 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı ormana doğru uzandı.

Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, ormanlık alanda tespit edilen antik yerleşime ait kalıntıların, 2863 sayılı Kanunun 3. ve 6. maddelerinde tanımlanan nitelikleri taşıdığına karar verdi. Resmi Gazete'nin 22 Ağustos 2025 tarihli sayısında yayımlanan karara göre; Lyrboton Kome 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı sınırı, antik kent ile bağlantılı olduğu tespit edilen kalıntıları dahil edecek şekilde genişletilerek tescil edildi.

Lyrboton Kome Antik Kenti: 2 Bin 200 Yıllık Zeytin Üretim Köyü

Antalya'nın Kepez ilçesine bağlı Varsak Mahallesi’nde, dağın tepesinde yer alan 2 bin 200 yıllık zeytin üretim köyü olan Lyrboton Kome Antik Kenti, Helenistik Çağ’dan Ortaçağ’a kadar varlığını sürdürdü. Kentin, Perge’ye bağlı kome (köy) statüsünde bir yerleşim olduğu ve Bizans Dönemi boyunca da iskan edildiği biliniyor.

Perge’de bulunan bir yazıta göre 'Elaibaris' (zeytin çiftliği) olarak da bilinir ve büyük bir antik zeytinyağı üretim köyü olan Lyrboton Kome Antik Kenti, büyük ölçüde Roma ve Bizans dönemlerinden kalma kalıntılara sahip olsa da Helenistik Dönem'de de yerleşim gördüğü tahmin ediliyor. Antik kent sınırları içerisinde bulunan çok sayıda ve entegre zeytinyağı işlikleri yüksek bir yağ üretimi olduğunu gösteriyor.

Lyrboton Kome Antik Kenti'ndeki en önemli kalıntı, zeytinyağı koruma-depolama kulesi. 'Erdem' anlamına gelen Arete tarafından vakfedilmiş 2 katlı kulenin yazıtında, “Demeter Rahibesi Arete’nin bu kuleyi kendi parasıyla yaptırıp İmparator Domitian’a ve Perge Artemisi’ne adadığı” yazıyor. Döşemealtı’ndan gelip Perge’ye giden Via Sebaste - İmparator Yolu da buradan geçiyor. Ayrıca bölgede çok sayıda sarnıç, 80’in üzerinde mezar, 2 katlı korunmuş konutlar,1 küçük hamam, 4 kilise ve başka yapılar da yer alıyor.

Lyrboton Kome'de keşfedilen yazıtlar, zeytin hasadı ile ilişkilendirilen ve Apollon'a ithaf edilen bir festivalin 9. ayın 3. gününde kutlandığını ortaya koyuyor.

Plan Uygulamaları Durdurulacak

Kararda; Arkeolojik Sit Alanında Koruma Yüksek Kurulu'nun arkeolojik sit alanlarıyla ilgili ilke kararlarının geçerli olduğuna, sit alanında tamamen ya da kısmen kalan taşınmazların ilgili Kadastro Müdürlüğü"nce Kurul Müdürlüğü"ne bildirilmesine, bu işlem sonrasında taşınmazların tapu kayıtlarına tamamen ya da kısmen kaldığına dair ilgili şerhlerin konulmasının sağlanmasına,
sit alanı içerisinde can ve mal güvenliğinin sağlanması, kaçak kazıların önlenmesi amacıyla gerekli güvenlik önlemlerinin ilgili kurumlar ve mahalli kolluk kuvvetlerince alınmasına karar verildi.

Ayrıca 1. Derece Arkeolojik Sit Alanında, 2863 sayılı Kanunun 17. maddesi gereği her ölçekteki plan uygulamasının durdurulmasına, koruma amaçlı imar planı yapılıncaya kadar, koruma bölge kurulu tarafından geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartlarının belirlenmesi kararlaştırıldı.

ASAT Şartlı Görüş Verdi

Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, Antalya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, Antalya Büyükşehir Belediye Başkanlığı, tescile yönelik olumsuz bir görüş bildirmezken Antalya Su ve Atıksu İdaresi Genel Müdürlüğü, görüş sahasında ilave içme suyu projeleri ile teknik tesislerin yapımına izin verilmesi koşuluyla uygun görüş verdi.

Sit Alanında Bunlar Yasak!

Kararda ayrıca şu ifadeler yer aldı:

Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca yapılacak ören yeri düzenlemesi kapsamında Kurul izni alınarak yapılacak yapılar dışında yeni yapı yapılamayacak.

Bu alanların imar planlarında aynen korunacak sit alanı olarak belirlenecek.

Bilimsel amaçlı kazıların dışında hiçbir kazı yapılamayacak.

Resmi ve özel kuruluşlarca zorunlu durumlarda yapılacak alt yapı uygulamaları için Müze Müdürlüğü görüşüyle konu, çalışmaya ilişkin detaylarıyla birlikte ilgili kurumlarca değerlendirilmek üzere kurula iletilecek.

Yeni tarımsal alanların açılmayacak, yalnızca sınırlı mevsimlik tarımsal faaliyetler devam edebilecek.

Mevcut seraların yenilenmesine ilişkin talepler, seraların yasal durumları ve ilgili kurumların görüşleriyle birlikte kurula sunulacak.

Höyük ve tümülüslerde toprağın sürülmesine dayanan tarımsal faaliyetler kesinlikle yasaklanacak, ağaçlandırmaya gidilmeyecek yalnızca mevcut ağaçlardan ürün alınabilecek.

Taş, toprak, kum vb. alınmayacak. Kireç, taş, tuğla, mermer, kum, maden vb. ocaklar açılmayacak. Toprak, cüruf, çöp, sanayi atığı ve benzeri malzeme dökülmeyecek.

Ören yeri olarak belirlenmesi durumunda gezi yolu düzenlemesi, meydan tanzimi, açık otopark, WC, bilet gişesi, bekçi kulübesi gibi üniteler kuruldan izin alınarak yapılabilecek. Bilimsel kazıların devam etmesi ve alanda bulunan yapıların korunması konusunda ihtiyaç duyulan mekânlar (laboratuvar, atölye, depolama, sergileme üniteleri vb.), kazı evi, denetimli şantiye, meydan tanzimi, güvenlik ve satış üniteleri, kafeterya, açık otopark, tuvalet, bilet gişeleri vb. uygulamalar, çevre düzenleme projesi hazırlanıncaya kadar geçici olarak kurul izniyle yapılabilecek.

Varsa alanda bulunan ve günümüzde halen kullanılan umuma açık mezarlıklarda sadece defin işlemleri gerçekleştirilebilecek.

Taşınmaz kültür varlıklarının mahiyetine tesir etmeyecek şekilde birleştirme (tevhit) ve ayırma (ifraz) işlemleri, ilgili encümen kararları, kurum ve Müze Müdürlüğü görüşleriyle birlikte kurula iletilecek.

Kamu düzeni veya güvenliğinin olağan hayatı durduracak veya kesintiye uğratacak şekilde bozulduğu ya da doğal afet yaşanan yerlerde, yapılmasında zorunluluk bulunan geçici uygulamalara ilişkin, zemine en az müdahale edilecek şekilde hazırlanan ve süresi belirlenen projeler kurulda değerlendirilebilecek.

Kurulumuzca uygun görülen geçici uygulamalar, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca oluşturulacak bilim kurulu denetiminde yapılabilecek. Koruma amaçlı imar planı yapılıncaya kadar, geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları olarak belirlenecek.

Kanunda belirtilen süre içerisinde, ilgili kurumlarca Koruma Amaçlı İmar Planı hazırlatılarak Meclis kararıyla birlikte kurula iletilecek.

Korkuteli’ndeki Tyrianion Antik Kenti’nde Yeni Keşif! Sit Alanı Güncellendi

Akseki’de Sit Alanı Düzenlemesi: Sarnıçlar Tescillendi