Antalya'nın Coğrafi İşaretleri Denetim Bekliyor

Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜCİTA) Başkanı Prof.Dr. Yavuz Tekelioğlu, Türkiye'de coğrafi işaret kavramının yanlış kullanıldığını ve tescil süreçlerinin çoğunlukla katma değere dönüşmediğini belirterek, etkili bir denetim ve yönetişim sisteminin kurulması gerektiğini vurguladı.

Coğrafi işaretin bir ürün değil, ürünü tanımlayan yer adı olduğuna dikkat çeken Tekelioğlu, “Ürün değil, işaret tescillidir. ‘Coğrafi işaretli ürün’ ya da ‘coğrafi işareti aldık’ gibi ifadeler yanlış. Doğrusu, tescil yaptırdıktır. Antalya'nın coğrafi işaretli ürünleri denmez; Antalya coğrafi işaretleri denir” dedi.

“Çok Hızlı Tesciller Veriyoruz”

Dünyada tescilli 15 bine yakın coğrafi işaret olduğunu aktaran Tekelioğlu, “Bunun üçte biri Avrupa Birliği’nde 3 bin 376 tane. Coğrafi işaretlerin dünya düzeyindeki satış değeri 3 yüz milyar dolar. Avrupa Birliği’nde bu 100 milyar Avro. Gelişmekte olan ülkelerde 1000 tane coğrafi işaret var. Bunların potansiyeli yüksek ama yasal mevzuatları tescil almaya olanak tanımıyor. Türkiye’nin şu an bin 727 tane. Çok hızlı tesciller veriyoruz. Tescilli ürünler benzerlerine göre 2 katı fazla fiyattan satılıyor. Tescil ürüne bir katma değer sağlıyor” diye konuştu.

“Yöresinin Adını Taşır”

Coğrafi işaretin bir ürünü gösteren yerin adı olduğunu işaret eden Tekelioğlu, “Başında yer adı olmayan bir ürün coğrafi işaret değil, mutlaka bir yer adı olacak. Bu bir ülke, bir bölge olabilir. Yüzde 99 bir yöredir. Coğrafi işaretlerde yöre son derece önemlidir. Çorum leblebisi, Mersin cezeryesi, Finike portakalı diyoruz. Ekosistemin etkisi var. Coğrafi işaretli ürünler benzersiz, kaliteli ve bunların korunması lazım çünkü taklit edeni çok oluyor. Finike portakalı 150 bin ton üretiliyor, İstanbul’a senede 450 bin ton portakal Finike portakalı adı altında giriyor. Biz buna coğrafi işaret tecavüzü diyoruz. Bunun engellenmesi coğrafi işaret tescili ile oluyor. Ürünler üzerinde coğrafi işaret logoları kullanılmaya başlanıyor ve sahtekarlar buna cesaret edemiyor” ifadelerine yer verdi.

“Coğrafi İşaretler Anonim Haktır”

Coğrafi işaretlerin bulundukları alan dışında üretilemeyeceğini, üretilseler bile aynı isimle pazarlanamayacağının altını çizen Tekelioğlu, “Marka ile coğrafi işaret farklı şeylerdir. Marka bir ürün ya da hizmeti diğerlerinden ayırt etmek için kullandığı işarettir. Coğrafi işaretler anonim haklardır. O ürünü yöresinde tescil kurallarına uygun şekilde üreticilere ait anonim bir haktır. Tescil alındığı zaman ürünün katma değeri hemen artar. Rokfor küçücük bir köy 500 kişi oturuyor ama peynirini dünya tanıyor. Köye 360 milyon avroluk katkısı var” dedi.

“Üçlü Ayak”

Coğrafi işaretlerin Türkiye’de tescilmiş gibi zannedildiğinden yakınan Tekelioğlu, tescil, yönetişim ve denetim bu üçü birlikte çalışması halinde sistemin sağlıklı çalışacağının altını çizdi.

“Tesciller Katma Değer Üretmiyor”

Tescilin, tüketicileri ve üreticileri koruduğuna değinen Tekelioğlu, “30 yıldır tescil üretiyoruz. Verilen tesciller katma değer yürümüyor. Tesciller katma değer yaratmıyor. Yönetişim ve denetim noktasında gerekli çalışmaları yapmadık. Ulusal düzeyde bizde Türk Patent ve Marka Kurumu bu işle uğraşıyor. İçinde 10 kişi falan çalışıyor. Potansiyelin yüksek olduğu ülkemizde içinde 10 kişinin çalıştığı yer yetmez. Bizim enstitüye ihtiyacımız var. Bizde tesciller alınıyor, sertifikalar duvarlara asılıyor, o kadar. Ürün denetimini yapması gerekiyor. Rokfor peynirini alan bir kişi gözü kapalı üretim yapar, çünkü sağlıklı bir denetim süreci var. Bizde ise yürümüyor.” ifadelerine yer verdi.