İlahi Tolga ÇANDAR!...

İbrahim Uysal

27.08.2018 - 10:21 Yayınlanma

31.10.2022 - 17:47 Güncelleme

--Facebook Cumhuriyeti anımsattı, sevgili Tolga Çandar'ın doğum günü. Ben de telefon ile kutladım ama nereden takıldı ise dileme, onun seslendirdiği Kerimoğlu Zeybeği takıldı.

--Bir konserinde, bu türküyü söyledikten sonra her zamanki gibi zekice esprisini de patlattı türkü bitiminde.

--Bu türkünün sözleri, farklı kişilerce farklı olarak söylense de Tolganın söylediğinin sözleri şöyledir:

--" Haydülen de haydülen

Karadağlar'ın sandalı da sandalı

Vurulmuş da kanıyor Kerimoğlu'nun her yanı

-Haydülen de haydülen

Şu dağlarda geyik kalmadı

Oyn'ülen de kör arabım sen oyna

Senden başka yiğit kalmadı."

--Bölge Ege-Muğla yöresi, Antalya, Toroslar boydan boya. Efelerin(zeybeklerin başı), Zeybeklerin(kızanların başı) ve Kızanların(yiğitliğe aday toy delikanlılar) cirit attığı; adaletinden sual edilemeyen yiğitlerin harman olduğu yer.

--Ama, türküde öyle bir söz var ki, her şeyi allak bullak ediyor.

--"...Şu dağlarda geyik kalmadı

Oyn'ülen de kör arabım sen oyna

Senden başka yiğit kalmadı."

--O kadar efe, zeybek, kızan yiğit var iken neden, KÖR ARAP?

--Yörede düğün, dernek ve toplantılarda kim ortada oynuyor ise, orta onundur ve hiç bir kimse, o kişi ya da adamlarının izni dışında ortaya çıkıp oyun oynayamaz.

--Gel gör ki, KÖR ARAP işi bozuyor. Konu ırkçılık ya da özürlü ayrımı noktasına götürülmesin ama, o kadar yiğidin olduğu yerde KÖR ARABIN ortada oyun oynaması bir başka iş.

--Dönem Osmanlı Devletinin son dönemleri, 1830'lu yıllar. Osmanlı Devletinin, Rusya'ya yakınlaşması, İngiltere ve Fransa ile olan siyasi ilişkilerin yeni bir boyut kazanmasına neden olmuştur.

--Siyasi olarak, diplomatik ilişkilerde İngiltere'ye, Ekonomik olarak da Fransa'ya muhtaç olunmuştur.

--İngiltere de bu durumdan yaralanarak, Osmanlıyı ekonomik ve siyasi olarak zorlamış ve 1838'de, İstanbul Balta Limanında, Balta Limanı Antlaşmasını imzalamışlardır.

--Bu antlaşma, hem kapitülasyonların güçlenmesini, hem daha sonra olacak olan Düyun-u Umumiye'nin (1881-1939) temellerini atacaktır.

--Osmanlı Devleti batıdan aldığı borçları ödeyemediği için de, REJİ/TEKEL idaresinin kurulmasına ses çıkartamamış ve yabancılar, ülkede üretilen ve tüketilen tütün ve tuzun satışını denetimleri altına almışlar, bu sayede de borçlarını tahsil etmişlerdir.

--Kerimoğlu Zeybeği ile bunların ilişkisi ne diyeceklere!..

---Osmanlının son döneminde Tütün ekimi , kullanımı ve satışı REJİ İDARESİNCE yapıldığından hem pahalı hem de tedarik edilmesi zordur. Yörenin yüreği ve bileği güçlü yiğitleri de dağların kutu yerlerinde gizliden gizliye ektikleri tütünleri, Reji idaresinden habersiz KAÇAKÇILIK yaparak halka satmaktadır.

--Bu gelir kaybına canları sıkılan Yabancı Reji idaresi adamları, yöreden işbirlikçileri aracılığı ile durumu hem kontrol altına almaya çalışmakta hem de muhbirliği özendirmektedirler.

--Kerimoğlu olarak bilinen Eyüp Efe'de Osmanlının ve Reji İdaresinin baskılarından dağa çıkmış ve tütün kaçakçılığı yapan bir efedir.

--Reji İdaresinin adamı Kör Arap, Kerimoğlu Eyüp Efenin yerini ihbar ederek, onun ölümüne sebep olduğundan, halk da Kerimoğlu’na bu zeybek türküsünü yakmıştır.

--"-Haydülen de haydülen

Şu dağlarda geyik kalmadı

Oyn'ülen de kör arabım sen oyna

Senden başka yiğit kalmadı."

--Doğum günün kutlu olsun be efem.

--Hem bu toprakların, hem bu dağların yiğidi bitmez.

--Meydan da kör araplara bırakılmaz!..

--"Şu Dalma'dan geçtin mi

Soğuk sular içtin mi

Efelerin içinde

Yörük Ali'yi seçtin mi

--Hey gidinin efesi